Nói Cho Người Già Bệnh.

Hôm nay tôi có bài thuyết Pháp ngắn về đề tài: Nói Cho Người Già Bệnh. Lý do có bài thuyết Pháp này là có vị Phật Tử đến yêu cầu chúng tôi có cha già bệnh nặng, nên muốn khi cha mẹ lâm chung được tỉnh táo sáng suốt, không bị hôn mê hoảng sợ. Vì tình của người Phật Tử hiếu thảo nên tôi hứa, đồng thời cũng nghĩ thương người già bệnh trong khi mệt mỏi, đau đớn nên chúng tôi nói bài Pháp này.

Trước hết nói về cái chết không đáng sợ. Mọi người đều có quan niệm sanh là vui, chết là khổ, sanh là mừng, chết là sợ. Vì vậy, ngày sinh nhật gọi là: Ngày Ăn Mừng Sinh Nhật, còn ngày chết, con cháu cúng giỗ gọi là Ngày Cúng Kỵ, tức ngày sợ sệt.

Qúy Phật Tử hiểu Ðạo thì ngày chết là ngày đáng sợ hay không đáng sợ? Thật tình cái chết không đáng sợ. Già, bệnh là hai thứ khổ trong bốn thứ khổ. Phật nói: Sanh, Lão, Bệnh,Tử. Ðã mang hai thứ khổ này vào mình là một gánh nặng đau khổ. Nếu gánh nặng đau khổ được quăng đi thì được nhẹ nhàng. Vậy chết là quăng được gánh nặng của già và bệnh. Lúc đó chúng ta thảnh thơi nhẹ nhàng, có gì đâu mà phải sợ. Nên chúng tôi nói chết là không đáng sợ

Ðiều thứ hai, như Kinh Phật thường nói: Có sanh là có tử. Có sanh ra thì phải có chết, đây là chuyện thường, không ai tránh khỏi. Như Ðức Phật tu hành rốt cuộc tám mươi tuổi Ngài cũng chết. Các ông Tiên mà chúng ta đọc được trong truyện Tàu như Bát Tiên v.v… nói trường sanh bất tử, nhưng sự thật tám chín trăm năm rồi cũng mất, cũng chết. Do đó, tám ông Tiên mà bây giờ tìm một ông cũng không ra

Nên biết cho dù tu đắc đạo như Phật, thân này tới khi hoại rồi cũng phải hoại. Dù luyện được thuốc trường sinh bất tử như thần tiên, thân này đến lúc hoại cũng phải hoại, chứ không bao giờ giữ được mãi mãi. Vậy chết là lẽ thường, là việc chung cho tất cả, không ai tránh khỏi. Cái không tránh khỏi mà mình sợ là chuyện vô ích, nếu không nói đó là chuyện khờ khạo. Chúng ta là người hiểu Ðạo rồi, biết sanh là phải có tử. Ngày chết là ngày sẽ đến, bất cứ người nào cũng phải nhận. Chết là chuyện thường, đã là chuyện thường thì không đáng sợ.

Tôi nhớ Ngài Tuệ Trung Thượng Sĩ. Khi sắp tịch nằm trên bộ ván ngựa, nghiêng bên phải nhắm mắt để tịch. Bấy giờ những người hầu thiếp khóc rống lên. Ngài liền ngồi dậy, súc miệng rửa mặt rồi nói: “Sanh tử là lẽ thường, sao lại buồn thảm luyến tiếc như thế, làm não hại chân tánh ta! “Nghe xong các vị kia mới yên lặng. Ngài nằm yên bên phải mà tịch

Chúng ta thấy rằng, đối với Ngài, sanh tử là việc thường, đã là việc thường thì không có gì quan trọng hết. Do đó Ngài tự tại ra đi. Còn chúng ta cho cái chết lớn lao đáng sợ, nên đến lúc đó chúng ta kinh hoàng. Kinh hoàng là đau khổ. Vì vậy, người Phật Tử chân chánh lúc nào cũng biết rằng, chuyện chết sống không thể tránh được. Không tránh được thì chúng ta chuẩn bị ngay những cái gì cần sau khi chết, đừng để tới đó rồi sợ hãi chỉ là chuyện vô ích thôi.

Ðiểm thứ ba. người Phật Tử hiểu Ðạo, khi tu thì ít nhất giữ đúng năm giới, nhiều hơn thì Thập Thiện. Biết giữ năm giới, tu Thập thiện thi khi chết chúng ta sanh về đâu? Nếu giữ năm giới trọn vẹn, thì sau khi chết chúng ta sẽ trở lại làm người đầy đủ trọn vẹn phước đức.Tức do giữ giới không sát sanh nên được tuổi thọ, giữ giới không trộm cướp, nên được nhiều của cải, giữ giới không tà dâm, nên được đẹp đẽ, oai nghi, giữ giới không nói dối, nên lời nói thanh tao, được mọi người tín nhiệm, giữ giới không uống rượu, nên có trí tuệ sáng suốt.

Thế nên, sanh làm người được đầy đủ phần tốt đẹp của con người, không có gì thiếu thốn hết. Như vậy, thân này hoại rồi được thân kế tốt đẹp hơn, phước đức hơn, có gì đâu mà chúng ta phải sợ. Còn nếu tu Thập Thiện, thì bỏ thân này sẽ sanh lên cõi Trời, hưởng phước thù thắng nhiều hơn cõi này, tức đẹp đẽ hơn gấp bao nhiêu lần.

Chúng tôi thường nói: chết như đổi chiếc xe cũ, lấy chiếc xe mới. Chiếc xe cũ xấu hư, chúng ta lấy chiếc xe mới hoàn hảo hơn. Cho nên chúng ta hoan hỷ bỏ thân này, vì biết rằng, khi bỏ thân này, chúng ta sẽ được thân sau tốt đẹp hơn, có gì đâu phải lo buồn. Thật ra, chết không đáng sợ, chỉ sợ mình không biết tu. Ðó là điều tôi muốn nhắc tất cả qúy vị đang ở trong tình trạng bệnh hoạn, đau ốm, không thể tin tưởng rằng mình còn sống lâu, ráng nhớ mà tu hành.

Trong nhà Phật có nói đến Cận Tử Nghiệp, cận tử nghiệp này rất mạnh, có công năng đưa chúng ta đến chỗ tốt hay chỗ xấu khi chúng ta sắp lâm chung. Trước hết nói cận tử nghiệp của người làm ác. Nếu người khi gần chết khởi tâm ác, liền chuyển cả sự tu hành hay công đức trước của mình, liền sanh vào chỗ không tốt

Trong Kinh có kể. Một người tu ngoại đạo, đạt đến định Phi phi tuởng, nếu khi người đó chết sẽ được sanh về cõi trời Phi phi tưởng. Nhưng khi gần chết , gặp chút nghịch duyên, ông nổi giận bực tức lên rồi chết. Sau khi chết, ông sanh làm con chó sói. Như vậy từ qủa vị trời Phi phi tưởng mà chuyển làm con vật xấu xa, đủ cho ta thấy cận tử nghiệp nguy hiểm như thế nào. Cận tử nghiệp là nghiệp gần chết. Nếu khởi niệm ác, thì nó sẽ dẫn chúng ta sanh vào cõi ác, cõi dữ.

Do đó, chúng ta thấy trong cõi người cũng như trong các loài thú, có những người hoặc những con thú sanh ra một thời gian ngắn liền chết, chúng ta không hiểu tại sao. Nếu là duyên làm người, hoặc làm thú thì phải ở lâu cho mãn kiếp người hay mãn kiếp thú, tại sao chỉ một thời gian ngắn thì đi. Ðó là lý do để thấy rằng, những người ấy lẽ ra không phải sanh chỗ như thế, nhưng vì cận tử nghiệp ác mạnh nên phải sanh vào chỗ đó. Thời gian ngắn sau khi chết, sanh lại chỗ khác theo chỗ tích lũy nghiệp, tức là nghiệp chứa đựng lâu dài lúc trước khi họ còn sống. Vì vậy, sức mạnh của cận tử nghiệp, đưa đẩy người ta sinh vào chỗ không đúng sở nguyện của mình. chỉ vì cơn nóng giận hoặc khởi niệm ác lúc sắp lâm chung mà ra như vậy.

Kế đến là cận tử nghiệp thiện, tức người gần chết khởi niệm lành. Lúc sắp lâm chung khởi niệm lành liền sanh cõi lành, dù cho tích lũy nghiệp của họ ác. Do sức mạnh của cận tử nghiệp, làm cho tích lũy nghiệp mờ đi, nhưng không phải mất. Nghĩa là người ấy phải theo cận tử nghiệp một thời gian. Khi nào cận tử nghiệp của họ hết, thì họ mới rơi lại tích lũy nghiệp.

Nên nhớ, nghiệp tích lũy là nghiệp quan trọng, mà chúng ta chứa từ thưở nhỏ, cho đến lớn trong đời sống. Giả sử chúng ta chứa điều lành, điều tốt đầy đủ, nhưng giờ chót bị cận tử nghiệp ác lôi đi, thì phải trả hết cận tử nghiệp đó rồi mới trở lại tích lũy nghiệp lành, được qủa lành, chứ không phải mất hẳn. Nên lúc lâm chung, chúng ta phải dè dặt tối đa, không nên khởi những tâm niệm ác.

Trong Kinh nói: người phạm hai tội trọng trong năm tội ngũ nghịch là ông Ðề Bà Ðạt Ða. Ðức Phật thọ ký khi chết ông phải đọa địa ngục. Do đó lúc sắp lâm chung, ông hối hận hướng về Phật chắp tay xin sám hối. Sau này đức Phật kể cho Ngài A Nan nghe rằng, ông Ðề Bà Ðạt Ða tuy bị đọa địa ngục vì tội ngũ nghịch, nhưng khi sắp chết, ông biết hối hận sám hối với Phật, nên sau khi hết đọa địa ngục, ông được trở lại làm người gặp Phật Pháp tu hành, cuối cùng cũng chứng qủa thành Phật.

Chúng ta thấy rằng, cả đời Ðề Bà Ðạt Ða đã tạo những nghiệp ác, nhưng khi sắp lâm chung, ông đã có tâm thức tỉnh hối cải. Vì vậy sau này khi nghiệp ác hết, ông sanh về cõi lành và được tu hành, chứ không mất luôn chủng tử lành. Nên biết cận tử nghiệp lành có thể giúp người bị khổ lâu dài chuyển thành khổ ngắn.

Thêm một chuyện nữa. Có một vị Tiên ở cõi trời ba mươi ba, ông biết mình hết phước, sắp chết. Do có thiên nhãn, ông biết mình sẽ sanh làm con một ông trưởng giả ở nhân gian, và sau kiếp đó ông sẽ đọa địa ngục. Hoảng sợ qúa, ông khóc rống lên, kêu la cầu cứu. Khi đó trời Ðế Thích đến hỏi: “vì sao ông khóc kêu cứu như vậy?. Ông trình bày chỗ thấy của mình. Trời Ðế Thích liền khuyên ông, nếu muốn được cứu phải Quy Y Tam Bảo “. Ông hỏi:

Quy Y Tam Bảo là sao? Trời Ðế Thích nói: Quy Y Tam Bảo là: Quy Y phật, Quy Y Pháp, Quy Y Tăng. Ông hỏi: bây giờ Phật ở đâu?

Hiện giờ Phật đang thuyết pháp ở vườn Trúc tại xứ Nalanda. Ông than: Bây giờ sắp chết làm sao đến đó để Quy Y được?

Trời Ðế Thích bảo:không sao, chỉ cần ông chắp tay hướng về chỗ Phật đang thuyết Pháp nói to lên thế này:

Con tên… xin Quy Y Phật, Quy Y pháp, Quy Y Tăng. Xin Phật cứu con, xin Phật độ con, như vậy 3 lần.

Nghe vậy, ông liền qùy gối chắp tay hướng về Phật và làm theo. Sau đó ông chết. Qủa thật, sanh xuống trần gian, ông làm con Trưởng Giả. Khi lớn lên, một hôm ông gặp đức Phật đi ngang qua nhà. Thấy Phật, ông liền phát tâm muốn đi tu. Sau đó, ông được Phật độ tu hành chứng qủa A La Hán.

Qua đó, chúng ta thấy chỉ cần cận tử nghiệp hướng về Tam Bảo mà sau này khỏi đoạ địa ngục, còn được xuất gia tu hành gỉải thoát. Do đó, người Phật Tử chân chính phải nhớ, phải biết rõ tầm quan trọng của cận tử nghiệp

Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa phủ nhận tích lũy nghiệp là nghiệp do chúng ta chứa nhóm từ khi mới sanh ra cho tới già. Nếu chúng ta làm điều lành nhiều thì gọi là tích lũy nghiệp thiện, làm điều ác nhiều thì tích lũy nghiệp ác. Nếu tích lũy nghiệp thiện và khi lâm chung không khởi niệm ác, thì con đường thiện nhất định sẽ đến với chúng ta.

Còn nếu tích lũy nghiệp thiện nhưng khi sắp lâm chung khởi niệm ác, thì con đường thiện chúng ta sẽ phải bị quanh co, có khi nó dẵn mình đến chỗ xấu. Ngược lại, nếu tích lũy nghiệp ác nhưng khi sắp lâm chung khởi niệm thiện, thì con đường ác lý đáng chúng ta phải chịu, nhưng giờ đây chuyển sang con đường lành. Nên biết cận tử nghiệp rất mạnh, rất đáng sợ. Qúy vị nào tuổi đã lớn, hoặc hay bệnh hoạn, nên dè dặt tối đa, không nên tạo ảnh hưởng lớn gây cho chúng ta những đau khổ sau này. Ðó là tôi nói về sức mạnh của cận tử nghiệp.

Tiếp theo, tôi sẽ nói những điều cấm kỵ của người khi sắp lâm chung. Những điều cấm kỵ là những điều không nên làm khi chúng ta biết đạo lý.

• – Một là lúc lâm chung cấm kỵ không nên sân giận
• – Hai là phải dứt tâm oán thù, thì khi nhắm mắt chúng ta sẽ không theo nghiệp oán thù, nếu không thì đền đền trả trả không có ngày cùng. Nghĩa là, mình thù người, sanh ra gặp lại nhau rồi hại nhau, đau khổ chồng chất, không biết đến bao giờ mới hết. Vì vậy chúng ta phải chấm dứt tâm oán thù.
• – Ba là tâm yêu mến con cháu, tiếc của cải… Ðó là mối hiểm họa, nghĩa là vì yêu tiếc mà đôi khi bị trầm luân hay là trở lại làm mhững con vật không tốt.

– Trong Sử 33 vị Tổ có kể về một vị Tăng Ấn Ðộ, tôi không nhớ rõ tên. Một hôm Ngài đi khất thực ngang qua nhà ông Trưởng Giả. Nhưng ông Trưởng Giả đi khỏi. Trong nhà có con chó chạy ra sủa to. Ngài nhìn nó và qưở: ” Ngươi bị bệnh tiếc của mà trở lại làm chó, đã không biết còn sủa om sòm” Nghe nói vậy, con chó buồn bỏ ăn. Ông Trưởng giả về, thấy con chó cưng của mình bỏ ăn. Ông liền hỏi lý do và được người nhà kể lại: hồi sớm mai có vị Sa Môn đi ngang, nó thấy liền sủa.

Rồi không biết ông ấy nói gì với nó, từ đó nó buồn bỏ ăn. Ông hỏi vị Sa Môn đó ở đâu và ông tìm gặp được Ngài. Với tâm rất sân hận, ông hỏi: Hồi sáng ông nói gì mà con chó của tôi nó buồn đến bỏ ăn? Ngài bảo: Ông đừng nóng, để ta nói cho ông nghe.

Con chó đó là cha của ông. Ông càng tức hơn, hỏi: tại sao con chó đó là cha tôi? Ngài nói: Nều không tin, ông hãy về tìm ngay giữa giường nơi cha ông khi xưa ngủ, mà bây giờ là chỗ con chó hay nằm , ông đào xuống sẽ thấy ché vàng. Vì khi cha ông chết, không kịp trối trăn lại với ông, nên bây giờ tiếc của mới sanh trở lại làm chó để giữ của. Nếu không tin ta, ông về đào lên sẽ thấy.

Khi ấy, vị trưởng giả không còn lớn tiếng với Tổ nữa, mà trở về đào chỗ Tổ đã chỉ. Qủa nhiên ông thấy có một ché vàng. Ông liền chạy tới xin Tổ cứu cha ông. Tổ khuyên nên đem của đó bố thí cho cha ông hết nghiệp. Trưởng giả nghe lời Tổ dạy liền đem ché vàng bố thí. Sau đó con chó chết

Như vậy, vì tiền của nên trở lại làm chó để giữ của, đó là điều đáng sợ. Nên ở đây, tôi nhắn 3 điều cấm kỵ trước khi lâm chung. Phật Tử phải nhớ đừng để bao giờ xảy ra. Tôi lập lại: điều thứ nhất là tâm sân giận, điều thứ hai là tâm oán thù, điều thứ ba là tâm yêu tiếc, tức là yêu con, tiếc của. Nhớ đừng có 3 tâm đó mới khỏi đọa vào con đường khổ. Có 3 tâm đó là nguy hiểm

Nếu khi sắp lâm chung mà khởi tâm thiện thì sẽ được điều lành, điều tốt. Tâm thiện là gì?

• – Ðiều thứ nhất, khi sắp lâm chung phát tâm bố thí, giúp đỡ người nghèo, kẻ bệnh, mình có phương tiện tới đâu phát tâm tới đó
• – Ðiều thứ hai, đối với người Quy Yrồi, thì phát tâm cúng dường Tam bảo, còn chưa Quy Y thì phát tâm Quy Y để tâm thiện tăng trưởng. Làm như vậy là đã hướng về điều thiện và sẽ đi theo con đường thiện.
• – Ðiều thứ ba là phát tâm phóng sanh nghĩa là cứu các con vật bị người ta bắt và sẽ bị giết. Mình cứu nó bằng càch mua lại đem thả, hoặc tìm cách nào cứu con vật không bị chết

Bố thí, cúng dường, phát tâm phóng sanh là tâm lành, nhờ phát tâm lành, tự nhiên lần lấn chúng ta sẽ đi theo con đường lành. Ðó là những điều tâm nên khởi khi sắp lâm chung

Người Phật Tử biết tu, khi sắp lâm chung , cần phải biết ứng dụng Pháp Phật dạy, gìn giữ tâm mình luôn luôn đi đúng, không bị lệch lạc. Ðối với người tu Tịnh Ðộ thì chuyên niệm Phật, không quên. Lúc nào tâm mình cũng hướng về Phật không lơi lỏng, không nghĩ tới con, không nghĩ tới cháu, cũng không nghĩ tới tài sản gì hết. Ðược như vậy thì sẽ theo Phật không nghi ngờ. Ðó là điều thứ nhất.

Thứ hai, đối với người không chuyên niệm Phật, mà thường hay xem Kinh sách thi phải nhớ một bài kệ. Chẳng hạn, nếu qúy vị thường tụng Kinh Kim Cang, thì phải nhớ một bài kệ, tức là: nhớ tới Pháp như nhớ tới Phật, niệm Phật vậy. Chúng ta nghiên cứu kinh điển, học Pháp của Phật thì phải nhớ Pháp, như tụng bài kệ sau đây trong Kinh Kim Cang:

• Nhứt thiết hữu vi Pháp
• Như mộng huyễn bào ảnh
• Như lộ diện như điện
• Ưng tác như thị quán

Nghĩa là tất cả pháp hữu vi như mộng, như huyễn, như bọt, như bóng, như sương mai, như điện chớp, phải luôn luôn quán như thế. Chúng ta tụng mãi bài kệ này thì tâm chúng ta được trong sáng, không kinh hoàng khi sắp lâm chung. Ðó là trường hợp thứ hai.

Trường hợp người biết tu Thiền, tâm được yên tĩnh phần nào, thì nhớ lúc sắp lâm chung, mình hằng sống với tâm thanh tịnh, đừng chạy theo vọng tưởng điên đảo. Nghĩa là nhớ trong thân bại hoại này vó cái không bại hoại. Nhờ vậy. chúng ta không kinh hoàng, không sợ sệt mà hằng sống với tâm bất sanh bất diệt của mình. Thân này chẳng qua là tướng hư ảo, có đó rồi mất đó chớ không bền. Chỉ cái thể chân thật của mình là thanh tịnh, không sanh không diệt muôn đời. Ðó là chúng ta biết tu.

Trong ba trường hợp tôi kể trên, người tu niệm Phật thì chuyên niệm Phật, không nhớ chuyện đời, Người chuyên nghiên cứu Pháp thì nhớ bài kệ. Người tu Thiền thì nhớ ngay nơi mình có cái chẳng sanh chẳng diệt, hằng thanh tịnh, không có gì đáng sợ, không có gì đáng lo.

Người biết tu nhớ được những điều ấy không bị mê muội, không có gì sợ hãi, ra đi êm ái nhẹ nhàng.

Bây giờ tôi nói tới hậu sự, tức là việc sau khi mình chết. Nhiều vị nghĩ rằng, khi mình chết phải trối trăn lại với con cháu làm thế này, làm thế kia. Ðiều đó dư. Tại sao? Bởi vì thân này do tứ đại hòa hợp mà thành, chúng ta sống cũng mượn tứ đại mà sống, uống nước giúp cho thủy đại, ăn giúp cho địa đại, thở giúp cho phong đại v.v…Như vậy bốn đại đó nhờ vay mượn bên ngoài mà tồn tại

Ðến khi chết là không vay mượn nữa thì trả về cho tứ đại. Tứ đại trả về cho tứ đại thì chỗ nào cũng là tứ đại hết. Tại xứ người, tứ đại cũng là tứ đại, ở quê hương mình thì tứ đại cũng là tứ đại. Ðừng nghĩ bỏ thân ở xứ người là thiệt thòi. Thiệt thòi nhất là cái tâm, tinh thần của mình ra đi mà không sáng suốt, đó mới thật thiệt thòi, Còn thân tứ đại này bỏ ở đâu cũng được hết.

Người ta hay nói, thân này là thân cát bụi, khi chết trả về cho cát bụi, chứ không phải trả về xứ mình thành vàng thành ngọc gì, cho nên đừng quan trọng nó.

Thân này để con cháu giải quyết bằng cách nào thuận lợi nhất thì tốt, mình khỏi cần dặn dò gì hết. Dặn dò bắt buộc nhiều khi làm con cháu phải lúng túng. Thí dụ nơi đó không có lò thiêu mà bảo phải thiêu, trong khi có đất chôn mà không chịu chôn. Hay ngược lại, chỗ đó không có đất chôn mà có lò thiêu, mình lại không chịu, nói thiêu nóng lắm, phải tìm đất chôn.

Như vậy con cháu lo sợ không biết tìm đất đâu mà chôn, càng làm cực khổ cho người sống chớ không có ích lợi gì. Ðã là thân tứ đại, hoại rồi thì còn biết gì nữa mà sợ nóng, còn biết gì nữa mà đòi đem về quê hương. Biết chăng là cái tinh thần, là cái tâm của mình. Do đó qúy vị đừng có lầm lẫn thân này trở về quê hương mới tốt. Nghĩ như vậy là sai lầm. Chính cái tâm của chúng ta, tâm lành thì đi tới chỗ tốt, điều đó mới quan trọng.

Ðó là những lời nhắc nhở để qúy vị biết sau khi chúng ta có trăm tuổi không làm phiền hà con cháu. Tôi chỉ nói một phần ngắn cho qúy vị biết khi đau, bệnh, già và sắp lâm chung. Theo đó qúy vị có hướng lựa chọn, đừng bị tâm phàm tục làm cho mình đau khổ ngay hiện tại và kéo dài sau khi lâm chung. Ðó là những điều thiết yếu.

Mong rằng tất cả qúy Phật Tử nghe rồi, khéo ứng dụng để tự cứu mình, đó cũng là lời Phật dạy cho chúng ta thoát khổ.

Nói chuyện tại

Thiền viện Thường Chiếu – Năm 1996